Veredeling voor de ecosysteemdiensten plaagonderdrukking en bestuiving in voedingsgewassen

Summary

Natuurinclusieve teelten kunnen bijdragen aan het verduurzamen van de landbouw. Een belangrijk element daarin is het optimaal gebruik maken van ecosysteemdiensten. Een divers agro-ecosysteem is daarvoor een basisvoorwaarde. Vanuit veredelingsperspectief roept dit de vraag op of gewassen ook verbeterd kunnen worden voor het ondersteunen van ecosysteemdiensten. Om hier zicht op te krijgen is voor deze deskstudie gekeken naar wat erover gerapporteerd is in de wetenschappelijke literatuur voor twee voorbeelden van ecosysteemdiensten, bestuiving en plaagonderdrukking. Zonder volledigheid na te streven is een globale inventarisatie gemaakt, aangevuld met een aantal voorbeelden met relevantie voor de biologische teelt in Nederland. Interessant voor veredeling is dat voor bestuiving zowel als plaagonderdrukking variatie beschreven is in genetische bronnen van gewassen voor eigenschappen van belang voor het aantrekken van bestuivers dan wel natuurlijke vijanden van plaaginsecten; zoals de productie van vluchtige stoffen, het verschaffen van beloningen, zoals nectar en de toegankelijkheid van de bloem. Tegelijkertijd gaat het echter om voor de veredeling relatief complexe systemen. De te veredelen bloemkenmerken zijn slechts een onderdeel voor een succesvolle bestuiving. Bij plaagonderdrukking komt bovenop een klassieke aanpak via resistentieveredeling op de directe interactie tussen plant en plaaginsect, ook de interactie met parasitoïden en/of predatoren via complexe mengsels van signaalstoffen en beloningen door de plant. Tegelijkertijd is de wijdere omgeving van de teelten van bijzonder belang voor continuïteit in het verschaffen van voeding en schuilplaatsen voor bestuivers en natuurlijke vijanden. Ten dele kan dit ondervangen worden via intercropping en bloemenranden. Voor slechts een beperkt aantal combinaties van gewas en plaaginsecten zijn uitgebreider relaties met natuurlijke vijanden beschreven, inclusief voor veredeling belangrijke variatie in de betrokken planteigenschappen. Bij bestuiving is de informatie over de relatie tussen bloemeigenschappen en het aantrekken en ondersteunen van bestuivers onvolledig en soms inconsistent. Voor het optimaliseren van ecosysteemdiensten via gewasveredeling zal meer onderzoek gedaan moeten worden naar deze eigenschappen en hun interacties met het teeltsysteem en de omringende landschapselementen. Concluderend wordt gesteld dat er mogelijkheden zijn om natuurlijke plaagonderdrukking en bestuiving mee te nemen in de ontwikkeling van nieuwe rassen. Dit opent een nieuw perspectief op de ontwikkeling van een natuurinclusieve landbouw.