Plant Organic 5 jaar: evaluatie van bodemvruchtbaarheid, stikstofhuishouding en productie

Summary

In het Planty Organic proefveld, gelegen op proefbedrijf ‘Kollumerwaard’ van SPNA, wordt een volwaardig biologisch akkerbouwsysteem ontwikkeld met drie basis uitgangspunten:
• volledig eigen stikstofvoorziening middels leguminosen
• inzet van (eigen) maaimeststoffen
• niet-kerende grondbewerking
De gegenereerde kennis en ervaring zal ten goede komen aan zowel de reguliere als de biologische akkerbouw. Het proefveld omvat zes percelen van bijna 0,8 hectare. Er is sprake van een zesjarige vruchtwisseling, dus ieder gewas is ieder jaar aanwezig.
Het project is gestart in 2011. Van ieder afzonderlijk jaar is sindsdien een rapportage verschenen. Voor deze evaluatie van de systeemontwikkeling en –prestaties is het opstartjaar achterwege gelaten en zijn de vijf jaren van 2012 tot en met 2016 geanalyseerd.
Het blijkt dat de gekozen uitgangspunten daadwerkelijk gerealiseerd kunnen worden. Vanaf aanvang is er uitsluitend bedrijfseigen stikstof via leguminosen aangevoerd en door middel van maaimeststoffen, groenbemesters en gewasresten beschikbaar gekomen voor de gewassen. De opbrengsten liggen op een redelijk niveau en de onkruiddruk was beheersbaar. De bodem- en gewasanalyses op NPK en sporenelementen laten geen dalende tendens zien. Dit type grond heeft een dusdanige voorraad aan mineralen dat vijf jaar bedrijfsvoering zonder externe aanvoer geen analyseerbare verarming van bodem of gewas tot gevolg heeft.
Het organische stof gehalte van de grond is jaarlijks gemeten. Deze metingen hebben een te grote foutenmarge om uitsluitsel te geven. De trend over de vijf jaar toont echter een bescheiden groei van 0,03 % per jaar. Dat is opmerkelijk voor een systeem zonder externe aanvoer van organische stof.
De zes percelen zijn ingevoerd in het stikstof en organische stof model Ndicea. De gemeten en de gemodelleerde waarden van N-mineraal in de grond komen voldoende goed overeen. Het model lijkt de stikstofdynamiek van de grond goed te beschrijven.
De modelberekeningen van de zes percelen laten een evenwicht zien in het organische stof gehalte van de bodem. Net als bij de metingen is er sprake van een onzekerheidsmarge.
De in het model berekende uitspoeling ligt zeer laag. Dat kan verklaard worden door de gemiddeld zeer lage niveaus N-mineraal en een zeer grote mate van grondbedekking gedurende het jaar door gewassen, waaronder de maaivrucht gras/klaver en in latere jaren luzerne/klaver voor de maaimeststof, en waar mogelijk groenbemesters.
De modellering maakt het mogelijk de interne stromen in detail in beeld te brengen. Het blijkt dat er, ten opzichte van de afvoer in producten, zeer veel stikstof en fosfaat (en dus ook de overige nutriënten) intern circuleert in de vorm van wortel- en gewasresten, groenbemesters en de maaivrucht (maaimeststof). In hoeverre deze intensieve interne kringloop een wezenlijk onderdeel is van de systeemstabiliteit en productiviteit zou verder bestudeerd kunnen worden.
Waar de stikstoflevering uit organische stof in toenemende mate betrokken wordt bij het bemestingsadvies voor stikstof is dat bij fosfaat niet het geval. Dit proefveld biedt de mogelijkheid het belang van interne fosfaatstromen voor de fosfaatvoorziening van gewassen en het fosfaat bemestingsadvies nader te bestuderen.
De negatieve mineralenbalans van de voorgaande vijf jaar (alleen afvoer van producten, geen aanvoer van wat dan ook) is geen duurzaam systeem. Het leeghalen van fosfaatmijnen is dat echter ook niet. Ter compensatie van de afvoer met producten zou vanaf 2018 een bescheiden aanvoer van compost kunnen komen te staan om de fosfaatbalans op nul te krijgen. Vanuit onderzoekstechnisch oogpunt kan het echter aantrekkelijk zijn om de negatieve fosfaatbalans nog een of meer jaren te handhaven.
Naast een redelijke fysieke en financiële opbrengst levert Planty Organic de volgende producten zonder dat daar vergoeding tegenover staat:
zeer lage nitraatuitspoeling, geen ammoniakemissie, vermoedelijk zeer geringe methaan- en lachgasemissie, behoud of verbetering van bodemvruchtbaarheid, geen emissie van gewasbeschermingsmiddelen naar lucht of water, hoge bovengrondse biodiversiteit, vermoedelijk hoge bodembiodiversiteit, bescheiden koolstofopslag in de bodem, geen gesleep met dierlijke mest, geen dierenwelzijnsvraagstukken.