@misc{orgprints39371,
           pages = {1--56},
       publisher = {Norwegian institute for organic agriculture},
         address = {Tingvoll},
          author = {Kristin S{\o}rheim and Unni St{\o}bet Lande and Kjell Bratsbergengen},
            year = {2020},
          series = {NORS{\O}K Rapport},
           title = {Temperatursensor i {\o}yremerke hos sau.
Eit forprosjekt for {\r a} studere ny teknologi for varsling av sjukdom
hos dyr p{\r a} beite},
        keywords = {Sheep, temperature sensor, animal welfare, precicion livestock farming
Sau, husdyrvelferd, temperatursensor},
        abstract = {Regionalt forskingsfond M{\o}re og Romsdal har finansiert eit kvalifiseringsst{\o}tteprosjekt for {\r a} unders{\o}ke om ein temperatursensor i {\o}yremerke til sau kan ha potensiale som varslingssystem for sjukdom. Det er arbeidskrevjande og vanskeleg {\r a} oppdage sjukdom hos dyr p{\r a} beite. Teknisk innovasjon vil vere ein viktig n{\o}kkel for {\r a} n{\r a} dette m{\r a}let. Tidleg p{\r a}vising av sjukdom eller andre hendingar med eksakt kunnskap om tid og stad kan legge til rette for f{\o}rebyggjande tiltak, b{\r a}de for sau og andre husdyr. Prosjektet er gjennomf{\o}rt i samarbeid med teknologibedrifta Nofence AS, NIBIO og prof. emeritus. Kjell Bratbergsengen (NTNU).

Vi har registrert temperatur m{\r a}lt i {\o}yret med ein termistorsensor, utetemperatur er m{\r a}lt og dyret sin kjernetemperatur er m{\r a}lt med ein tempertursensor sett under huda p{\r a} to sauer v{\r a}ren 2019, og manuelle m{\r a}lingar i endetarmen p{\r a} tre dyr hausten 2020. Vidare har vi brukt data fr{\r a} andre prosjekt der prosjektgruppa har arbeidd med {\r a} m{\r a}le kroppstemperatur p{\r a} vaksne sauer og p{\r a} lam, med sensorar operert under huda, i bukhola eller lagt i vomma.
P{\r a} bakgrunn av eigne resultat og litteraturgjennomgang har vi vurdert at varsling om feber b{\o}r setjast til 40,5 {$^0$}C viss temperaturen held seg s{\r a} h{\o}g i minst 6 timar for lam og 40 {$^0$}C for vaksen sau. Ein temperatursensor plassert i eit {\o}yremerke kan gjere det mogleg for bonden sj{\o}lv {\r a} sette inn denne, og den kan produserast til ein akseptabel pris. Teknisk sett er moglegheitene for ein saumlaus integrasjon til stades mellom HerdDogg temperatursensor og t.d. Nofence. Vi meiner det ideelle er eit hierarkisk system der sensorane sender beskjed til ein lokal ?hub? p{\r a} kvart dyr, og at denne huben kommuniserer med eit sentralsystem, som Nofence eller andre kan utvikle.

Det er ikkje god nok samanheng mellom temperaturen som blir m{\r a}lt i {\o}yresensoren og kroppstemperaturen til {\r a} varsle sm{\r a} endringar i kroppstemperatur. Vi har gjennomf{\o}rt utpr{\o}vinga innand{\o}rs under lite ekstreme temperatursvingingar, og resultata syner ein indikasjon p{\r a} at vi kan oppdage temperaturendringar p{\r a} ca. 1 {$^0$}C. Vi ser at det er stor skilnad p{\r a} forhold mellom kroppstemperatur og den m{\r a}lte {\o}yretemperaturen hos dei ulike dyra, og vi har ikkje f{\r a}tt testa {\o}yresensoren p{\r a} sjuke dyr eller under meir ekstreme utand{\o}rs temperatur- og v{\^e}rforhold. Vi kan difor ikkje konkludere med at {\o}yresensoren kan varsle om temperaturendring p{\r a} t.d. 1 {$^0$}C under beiteforhold, noko vi meiner er n{\o}dvendig for {\r a} oppdage sjukdom.

Vi meiner likevel forprosjektet har gjeve ein del lovande resultat og eit godt grunnlag for vidare arbeid med etablering av eit sanntids overvakingssystem for sjukdom av sau p{\r a} beite, basert p{\r a} {\o}yretemperaturm{\r a}lingar. 

V{\r a}r anbefaling er at det b{\o}r utviklast individuelle normalprofil for dyra. Ideen er at det skal vere avvik fr{\r a} det normale - observert over tid som skal gje varsel om sjukdom eller behov for tilsyn. Da vert kalibrering av utstyret mindre viktig. Ein treng heller ikkje m{\r a}le kjernetemperatur, men ein temperatur som svingar i takt med kjernetemperaturen, men utan at den vert for mykje p{\r a}verka av endra ytre tilh{\o}ve som regn, sol, vind mm.  Det er heilt n{\o}dvendig at det blir utvikla ein temperaturprofil over d{\o}gnet som gjeld for kvart einskild dyr. Profilet skal gjelde for eit dyr som ikkje er sjukt eller stressa, og blir difor kalla ?normalprofil?:

Vi tilr{\r a}r {\r a} g{\r a} vidare med {\r a} utvikle ein {\o}yretemperatursensor som kan m{\r a}le temperaturen inne i {\o}yregangen eller ein sensor som kan plasserast under huda eller ein {\o}yremerkesensor som kan beskyttast betre mot store endringar i utetemperatur og mot luft og fukt.

Funna fr{\r a} prosjektet kan takast vidare i eit kommersialiserings- og innovasjonsarbeid for bedrifter som {\o}nskjer det. Det er framleis eit forskingsbehov knytt til forbetring av {\o}yretemperatursensoren, mellom anna for {\r a} unders{\o}ke endringar i {\o}yretemperatur ved h{\o}g feber eller sv{\ae}rt l{\r a}g kroppstemperatur. Dette m{\r a} skje som eit kontrollert dyrefors{\o}k der dyra blir p{\r a}f{\o}rt stoff som gjev feber, og det m{\r a} vere eit s{\r a} stort dyretal at ein kan f{\r a} verifisert m{\r a}lingane og systemet statistisk.},
             url = {https://orgprints.org/id/eprint/39371/}
}